Treść

Tytus Czyżewski (1880-1945)

W majątku dworskim Berdychów koło Przyszowej, 28 grudnia 1880 roku urodził się Tytus Czyżewski, który później okazać się miał jednym z najznamienitszych polskich malarzy i teoretyków sztuki.

Absolwent Krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych (lata 1902-1907), po krótkim pobycie w Paryżu, wstępuje do grupy twórczej, określającej się mianem „Niezależnych”. W latach I wojny światowej jest jednym z prekursorów ekspresjonistów polskich, których później, bodajże w roku 1919, ochrzczono mianem formistów.

Czyżewski był ideologiem tego prądu ar­tystycznego, Jego osobowość wrażliwa na wszystkie nowinki światowej awangardy arty­stycznej wywarła silny wpływ na poczynania polskich futurystów. W twórczości malarskiej z tego okresu chętnie nawiązywał do malarst­wa podhalańskiego, łącząc nieraz kubizującą formę o ekspresyjnej dynamice linii i kształ­tów ze specyficznym nastrojem („Madonny”, „Zbójnik”, „Muzykanci”). Bardzo dużo wów­czas wystawiał – uczestniczył we wszystkich wystąpieniach swej grupy twórczej, redago­wał pismo „Formiści”, wydawał zbiory poezji własnoręcznie ilustrowane, publikował liczne artykuły z zakresu krytyki artystycznej i wy­powiedzi programowe w sprawach sztuki. Po rozpadnięciu się grupy Formistów, w 1922 roku, Czyżewski wyjechał do Paryża, gdzie pozostawał do roku 1930, biorąc czynny udział w życiu artystycznym tego miasta -światowej stolicy sztuki. Często wystawiał w paryskich salonach, nadal publikował tomiki swych wierszy, artykuły. Część rozpraw doty­czących sztuki przesyłał do kraju. Prace ma­larskie z tego okresu cechuje skłonność do niespodziewanych połączeń form, silna eksp­resja, bliskość tradycji ludowej, wzbogaconej o wpływy malarstwa bizantyjskiego i średnio­wiecznego („Ukrzyżowanie”). Styl ten w du­żym stopniu ukształtował się pod wpływem licznych podróży Czyżewskiego po Francji, Włoszech, Hiszpanii, przez obcowanie z kraj­obrazem pełnym kolorów i światła. W Paryżu nawiązał kontakty z przebywa­jącymi tu wtedy polskimi malarzami – między innymi z grupą uczniów Pankiewicza, do których zbliżyły go pokrewne poszukiwania kolorystyczne.

Po powrocie do kraju zamieszkał w War­szawie. Intensywnie zajął się wówczas krytyką artystyczną, organizował niezmordowanie wystawy swych prac, uczestniczył w salonach zbiorowych. W stolicy spędził także lata II wojny światowej. Zmarł 6 maja 1945 roku. W spuściźnie po Tytusie Czyżewskim po­zostało ponad 200 artykułów krytycznych, rozpraw z teorii sztuki, liczne tomiki wierszy, opowiadania, wspomnienia, wiele obrazów olejnych. Duża część spuścizny malarskiej, zwłaszcza tej wcześniejszej, zaginęła. Chociaż dziedzina zainteresowań Czy­żewskiego była rozległa, był jednak głównie malarzem, artystą europejskiej klasy, żywo re­agującym swą twórczością na wszelkie nowe prądy w sztuce, które z uporem adaptował na polski grunt. Z ciekawej i i mało znanej spuś­cizny literackiej tego oryginalnego twórcy przytoczę fragment wiersza z tomiku „Lajko­nik”, traktującego właśnie o malarstwie. O swym życiowym powołaniu tak pisał:

Autor: Jan Wielek
Almanach Ziemi Limanowskiej nr 3 zima 2000/2001

Szlachta z Łukowicy
         Czytaj więcej...

Sławni ludzie
         Czytaj więcej...

         Michał Sędziwój
                  Czytaj więcej...

         Tytus Czyżewski
                  Czytaj więcej...

Wehikuł czasu
         Czytaj więcej...

Okupacja hitlerowska
         Czytaj więcej...

         Genowefa Kroczek
                  Czytaj więcej...